Mehmet Başaran, 1926 yılında Lüleburgaz’ın Ceylanköy’ünde doğdu. İlkokulun üç sınıfını köyünüde, üst yanını Uzunköprü Gazi Mahmut Okulu’nda bitirdi. 1943’te Kepirtepe Köy Enstitüsü’nü, 1946’da da Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü’nü bitirdi. Antalya Aksu Köy Enstitüsü yazın öğretmenliğine atandı. Köy Enstitüleri’ne saldırılar, suçlamalar giderek yoğunlaşıyordu, 1947 yazında tüm yüksek bölüm çıkışlılar askere alındı. Dönem sonunda çavuş çıkarılan 45 kişi arasında Başaran da vardı. Askerlik sonu, Balıkesir-Edremit Bölgesi’ne Gezici Başöğretmen olarak verildi. Tevfik İleri döneminde soruşturmalar geçirdi. Adı Köy Enstitüleri’ye özdeşleştiği için sürekli izlendi. İlkokul öğretmenliğine verildi (önce Gömeç, sonra Edremit Gazi Okulu). İstanbul Milli Eğitim Müdürlüğü Sicil Bölümü Memurluğu, Folklor Bölümü’nde Eflatun Cem Güney’e yardımcılık (1956-1960) yaptı. 27 Mayıs 1960’tan sonra ortaöğretime geçti. Kartal, Göztepe Ortaokulları’nda çalıştı. Öğretmenliği 1974’ten sonra 50.Yıl Tahran Lisesi’nde yazın öğretmeni olarak sürdürdü. 1979’da isteğiyle emekliye ayrıldı. Göztepe Ortaokulu’ndayken Bakanlıkça yurtdışına gönderilmesine karar verildi, kursa alındı. Tüm hazırlıklar yapıldı, ama pasaport verilmedi. Açtığı dava üç buçuk yıl sürdü, olumsuz sonuçlandı. Emekli olduğunda aldığı yeşil pasaportla uçağa bindi, ama kalkışa on beş dakika kala indirildi. Ancak, Berlin Senatosu’nun çağrısı üzerine yurtdışına çıkabildi (1984). Üç buçuk yıl Yurt Ansiklopedisi’nde çalıştı. 12 Eylül Dönemi’nde iki çocuk kitabı için dava açıldı, süre aşımı nedeniyle dava düştü. Ayrıca Ceylanköy Davası’ndan on bir ay yargılandı, aklandı. TÖS, TYS Yönetim Kurulu üyeliklerinde bulundu. İlk ürünleri kendisinin de yöneticileri arasında bulunduğu Köy Enstitüleri Dergisi’nde çıktı. 1960’tan sonra Eyuboğlu’nun başkanlığında Tonguç’a Kitap’ı hazırladılar ve İmece dergisini çıkardılar. Göründüğü başlıca dergiler: Adam Sanat, Demet, Dünya Kitap, Gösteri, İmece, Karşı, Kaynak, Kıyı, Köy Enstitüleri Dergisi, Küçük Dergi, Milliyet Sanat, Papirüs, Pazar Postası, Somut, Türk Dili, Ufuklar, Varlık, Yansıma, Yaprak, Yazko Edebiyat, Yeditepe, Yelken, Yeni Biçem, Yeni Dergi, Yeni Ufuklar, Yücel… 1950'li ve 1960'lı yıllarda güçlenen Köy Edebiyatı hareketinin şiirdeki önde gelen temsilcilerinden biri oldu. Toplumsalcı düşüncesini didaktizme düşmeden yapıtlarına sindiren, direnme ve umut duygularını, gözlem ve deneyimle beslenmiş köy yaşamını, köyde insan ilişkilerini, üretim, eğitim sorunlarını, siyasal yönetimin bozukluklarını, gerçekçi bir yaklaşımla işledi, yaşadığı yörelerdeki söylenceleri dile getirdi.